monopolies11

Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στις αρχές του καλοκαιριού, στην 3μηνιαία επιθεώρηση la nouvelle révuegé o politique–τεύχος 5-  που είχε αφιέρωμα στο θέμα ‘’pourquoi les multinational essemêlent de politique’’ – ‘’γιατί οι πολυεθνικές ανακατεύονται με την πολιτική’’.

Το παρόν άρθρο, ένα απ τα πολλά του αφιερώματος, φέρει τον τίτλο

‘’η Γκούγκλ, η Μάικροσοφτ και η ΙΒΜ θα πάρουν τα ηνία των δικτύων ενέργειας

της Γαλλίας και της Ευρώπης;’’

Ακολουθεί μια κατά τόπους ελεύθερη, κι επιλεκτική μετάφραση, διότι το άρθρο είναι αρκετά μακροσκελές. Όμως είμαι της άποψης ότι αποτελεί ένα χρήσιμο πεδίο πληροφόρησης και περαιτέρω προβληματισμού, στα πλαίσια του ξεπουλήματος της εθνικής μας περιουσίας στους ιδιώτες, και μάλιστα τους ευρωπαίους. Θα είχε ενδιαφέρον να συγκρατήσουμε ορισμένα στοιχεία για το πού πάει το παιγνίδι της ενέργειας σε επίπεδο τελικού καταναλωτή, για όταν η κυβέρνηση θα επαναφέρει το θέμα της ιδιωτικοποίησης της ΔΕΗ, ‘’για τον εκσυγχρονισμό της εταιρίας αφενός, για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού αφετέρου’’ (φυσικά και πάντα) ή την ‘’βιωσιμότητα του χρέους’’ .

Ένας σχετικά νέος όρος –και για μας μάλλον άγνωστος ακόμη- έχει κάνει την εμφάνισή του στην ευρωπαική βιβλιογραφία εδώ και μερικάχρόνια, και ακούει στο αγγλικό smart grid: ‘’έξυπνο’’ δίκτυο ηλεκτρισμού [εφεξής ΕΔΗ].  Με τον όρο ΕΔΗ νοείται η εισαγωγή τεχνολογιών πληροφορικής κι επικοινωνιών στα παραδοσιακά, φυσικά δίκτυα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, σε όλα τα επίπεδα, από την παραγωγή μέχρι την τελική κατανάλωση, περνώντας μέσα από την μεταφορά και την κατά τόπους διανομή.  Στόχος της τεχνολογικής ‘’σύγκλισης’’ είναι η βελτιστοποίηση της απόδοσης της ηλεκτρικής ενέργειας, ο έλεγχος του κόστους παραγωγής, ο περιορισμός τυχόν φαινομένων ‘’θερμοκηπίου’’, και η λεγόμενη ανανεωσιμότητα των πηγών ενέργειας.  Πρόκειται για μια τεχνολογία που τα επόμενα 10-15 χρόνια θα αποτελέσει μέγιστο στρατηγικό και οικονομικό διακύβευμα, καθώς απ την σύγκλιση ενέργειας-πληροφορικής θα εξαρτώνται όλο και περισσότερες μορφές οικονομικής ανάπτυξης σε εθνικό ή και ευρύτερο επίπεδο.

Ορισμένοι κολοσσοί της πληροφορικής και των επικοινωνιών εστιάζουν εδώ και καιρό την προσοχή τους στις επενδυτικές και τις στρατηγικές ευκαιρίες που φαίνεται να δημιουργούν τα ΕΔΗ. Κολοσσοί του λογισμικού όπως η Άι-μπι-έμ και η Μάικροσοφτ, των δικτύων όπως η Σίσκο1, ή του ίντερνετ όπως η Γκούγκλ παίρνουν σιγά σιγά θέσεις για την τελική ‘’απόβαση’’ στην Ευρώπη, χωρίς να κρύβουν ότι ο σχεδιασμός τους δεν θα περιοριστεί αυστηρά και μόνο στο χώρο της ενέργειας. Το ερώτημα που διαγράφεται, αχνά ακόμη, στον ορίζοντα είναι το εξής: θα αποτελέσουν αυτοί οι κολοσσοί τους νέους [συν]ιδιοκτήτες παραδοσιακών εθνικών εταιριών ηλεκτρισμού όπως η Ελεκτρισιτέ Ντε Φρανς, η Εμπρέσα Ναθιονάλ Ντε Ελεκτρισιδάδ, ή η Ιταλική Ενέλ;

Για παράδειγμα η Άι-μπι-έμ έχει ένα ευρύτερο ενδιαφέρον στην ανάπτυξη έξυπνων πόλεων2 με σκοπό ‘’τη δημιουργία ασφαλών προαστίων, ποιοτικών σχολείων, φθηνής κατοικίας και απρόσκοπτης οδικής μετακίνησης’’.  Η Γκούγκλ απ την πλευρά της ευελπιστεί ότι τα ΕΔΗ θα διασφαλίζουν μεγαλύτερη διαφάνεια στους δείκτες κατανάλωσης και καλύτερη εποπτεία και σχεδιασμό της αειφόρου ανάπτυξης3.

Εάν αυτοί οι τομείς φαίνεται να είναι οι επόμενοι στρατηγικοί στόχοι των κολοσσών της πληροφορικής, το μέσο που θα τους βοηθήσει να έρθουν πιο κοντά στην υλοποίηση τους είναι οι διαδικασίες τυποποίησης. Είναι λογικό κι αναγκαίο πως για να μπουν σε λειτουργία τα ΕΔΗ,  θα πρέπει να εναρμονιστούν οι προδιαγραφές τόσο των ιδίων μεταξύ τους όσο και των επί μέρους συστατικών στοιχείων τους, από δίκτυα και υποδομές μέχρι τους τελικούς οικειακούς μετρητές κατανάλωσης, ενώ οι προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης σε ηπειρωτικό ή και παγκόσμιο επίπεδο επιβάλλουν  την παράλληλη εναρμόνιση-συμβατότητα διαφορετικών συστημάτων τυποποίησης μεταξύ τους [πχ εθνικών, σε κοινοτικό επίπεδο ΕΕ, ή και διηπειρωτικών]

Θέματα τυποποίησης διαχειρίζονται εθνικοί και διεθνείς φορείς, κατανεμημένοι ανά τομέα, πχ φορείς γενικής τυποποίησης μέτρων και σταθμών, αυτοκινητοβιομηχανίας, τηλεπικοινωνιών και δορυφορικών επικ., ελεκτρικής ενέργειας κλπ.  Επί παραδείγματι, εκτός απ τον γνωστό σε όλους ISO, υπάρχουν η IEC και η ETU στην ηλ. ενέργεια, ή ο ETSI κι η ΙΤU στις τηλεπικοινωνίες, και ο δικός μας ΕΛΟΤ.

Για να συντονισθούν οι προαπαιτούμενες εργασίες εναρμόνισης των προτύπων έχουν ήδη τεθεί μια σειρά από διαδικασίες. Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών της Πληροφορικής, στην κατεύθυνση της παγκόσμιας εναρμόνισης κινούνται α) χώρες όπως οι ΗΠΑ, Γερμανία, Κίνα, Κορέα, Ιαπωνία, β) συλλογικοί φορείς όπως η ΕΕ, οι ΙΕΕΕ, IEC, GIGRE, και γ) επιχειρήσεις όπως η Μάικροσοφτ ή η Σίσκο. Παράλληλα, το Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας των ΗΠΑ –NIST- είναι ιδιαίτερα ενεργό και πιεστικό ήδη απ το 2010 στο να θέσει ένα πλαίσιο θεμελιωδών προτύπων για τα smart grids.  Στην πραγματικότητα οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται να πλασαριστούν στην αγορά με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνουν –ή να παραμείνουν- ηγετική δύναμη στην παγκόσμια ενέργεια, χωρίς να περιμένουν ή να υποβληθούν σε χρονοβόρες επικυρώσεις παγκοσμίων προτύπων απ τους γνωστούς παγκόσμιους φορείς τυποποίησης. Περιττό να τονίσουμε, ότι απότερος στόχος κι επιδίωση των ΗΠΑ είναι η υποστήριξη των αμερικανικών επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας.

Πέρα απ τον ‘’νομικό’’ ακτιβισμό των αμερικανών στο χώρο της τυποποίησης, η εξέλιξη της τεχνολογίας της πληροφορίας φέρνει νέες πρακτικές στην αγορά, πρακτικές στις οποίες η αγορά ενέργειας δεν είναι καθόλου συνηθισμένη.  Επί παραδείγματι: στο χώρο του ίντερνετ, το πρότυπο δεν αφορά τόσο τις βαρειές υποδομές, αλλά μάλλον τα διαρκώς ανανεούμενα λογισμικά, τις εφαρμογές και τη συμβατότητα διαφορετικών εφαρμογών μεταξύ τους. Το γνωστό μας ΙΡ, το λεγόμενο πρωτόκολλο ίντερνετ, αποτελεί για την Μάικροσοφτ ένα είδος εφαλτηρίου για να κινηθεί στο χώρο των ΕΔΗ.

Σιγά σιγά βλέπουμε να διαμορφώνεται ένα είδος επιχειρηματικού ‘’σόκ’’ ανάμεσα τους κλασικούς παρόχους της ενέργειας στην Ευρώπη και τους ασιάτες ή αμερικανούς επιχειρηματίες απ το χώρο των ΕΔΗ, που είναι μαθημένοι σε πολύ πιο επιθετικές επιχειρηματικά, αλλά και τεχνολογικά, συμπεριφορές και πρακτικές. Σύμφωνα με μελέτη της Αvenium Consulting4 ‘’η Ευρώπη είναι ανοχύρωτη κι εκτεθιμένη στη μάχη των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας’’ σχετικά με την ανάπτυξη και χρήση των ΕΔΗ.  Ακόμη κι αν η γερμνανική Schneider Electric φιγουγάρει μεταξύ των πλέον δυναμικών ευρωπαικών επιχειρήσεων του χώρου παγκοσμίως, αυτός που βρίσκεται μακράν στην κορυφή του ανταγωνισμού είναι οι ασιάτες: επί 9.000 διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, τα δύο-τρίτα προέρχονται από επιχειρήσεις της Ιαπωνίας, της Κίνας και της Κορέας.

Παρόλη τη δυναμική είσοδο των γιγάντων της πληροφορικής στο χώρο της ενέργειας, μια άνευ όρων υποταγή της Ευρώπης και συνεκδοχική επικράτηση των Μάικροσοφτ, Άι-μπι-έμ, Σίσκο και Γκούγκλ φαίνεται μάλλον απίθανη βραχυπρόθεσμα, ή και μεσοπρόθεσμα.  Πράγματι, παρά τον επιχειρηματικό τους δυναμισμό ή την τεχνολογική τους επιθετικότητα στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, και τα πρότυπα, οι πρώτες τους εμπειρίες στην Ευρώπη δείχνουν ότι δεν θα τα καταφέρουν χωρίς στρατηγικούς συναιτέρους και έξυπνες συμμαχίες.  Οι πρόσφατες βεβιασμένες προσπάθειες της Μάικροσοφτ και της Σίσκο στην Ευρώπη μαρτυρούν τις αντίστοιχες δυσκολίες: μεταξύ του 2009 και του 2010 η Γκούγκλ λανσάρισε στη διάθεση του τελικού καταναλωτή ενέργειας το GooglePowerMeter, η Μάικροσοφτ τοMicrosoftHohm  ενώ η Σίσκο το SiscoHomeEnergyController, αλλά το 2011 και οι τρεις αμερικανικές εταιρίες έβαλαν τέλος σ αυτά τα ‘’προιόντα’’ λόγω έλλειψης ζήτησης απ τους ευρωπαίους καταναλωτές.

Ποιοι ήταν οι λόγοι της αποτυχίας αυτής; Ναι μεν τα ΕΔΗ έχουν έναν οικολογικό χαρακτήρα, στο μέτρο που κάνουν εξοικονόμηση ενέργειας, και αναπτύσσουν ενέργεια πιο φιλική στο περιβάλλον, αλλά σε εποχές οικονομικής κρίσης, αύξησης των τιμολογίων ενέργειας, και ενδεχόμενης αύξησης της ανεργίας, ο μέσος καταναλωτής δεν φαίνεται πρόθυμος να επενδύσει σε νέες τεχνολογίες, ρισκάροντας την εγγραφή του σε προπληρωμένες υπηρεσίες, ενώ αναγκάζεται παράλληλα να μάθει να παρακολουθεί σε καθημερινή βάση την ενεργειακή του κατανάλωση. Σε κάθε περίπτωση, δεν πρόκειται να προβεί σε όλες αυτές τις κινήσεις αλλαγής τρόπου ζωής και ενεργειακής κατανάλωσης χωρίς κάποια ισχυρά κίνητρα που θα είχαν τη μορφή μειώσεων/εκπτώσεων απ τους νέους παίκτες της αγοράς.  Υπάρχει κι ένας άλλος σοβαρός παράγοντας που εξηγεί την αποτυχία της πρώτης αυτής ‘’απόβασης’’ των αμερικανών στην Ευρώπη. Καθότι δραστηριοποιούνται όλοι στο χώρο της πληροφορικής, υπάρχει στο καταναλωτικό κοινό μια απροθυμία, κι ένας φόβος να δουν τυχόν προσωπικά τους δεδομένα –καταναλωτική συμπεριφορά, οικονομικά στοιχεία κλπ- να τροφοδοτούν τους σέρβερ των βάσεων δεδομένων των αμερικανών. Επιπλέον παράγοντες όπως η ασφάλεια, η ηλεκτρονική πειρατεία ή η τρομοκρατία κάνουν ακόμη τους ευρωπαίους διστακτικούς απέναντι στην ‘’έξυπνη’’, ενεργειακά, κατοικία.

Είναι προφανές πως τα επόμενα χρόνια η Ευρώπη θα πρέπει να βελτιστοποιήσει τη χρήση και την απόδοση των ενεργειακών της υποδομών, υποδομές που τροφοδοτούν το σύνολο μιας οικονομίας. Είναι απαραίτητη η διενέργεια διερευνητικών επαφών μεταξύ των μεγάλων ευρωπαικών παικτών της αγοράς, κυρίως σε θέματα προτύπων, και σε θέματα διασφάλισης του απορρήτου των δεδομένων. Στη Γαλλία αυτή η ‘’συνεργία’’ μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών παικτών της αγοράς φαίνεται να είναι πιο εύκολη. Επιπλέον πάροχοι ενέργειας όπως οι γαλλικές EDF και GDF ή ακόμη και η Iberdrola έχουν επιδείξει καλύτερη διαχείρηση των δικτύων τους απ τις αντίστοιχες αμερικανικές, είτε σε επίπεδο μπλακ άουτ είτε σε επίπεδο κορεσμού της χωρητικότητας.  Αν απ τη μια, οι αμερικανοί διακρίνονται στον τομέα του ηλεκτρονικού λογισμικού, η Ευρώπη με παίκτες όπως οι Legrand, Schneider, Siemens, ABB, Alstom υπερτερούν στο χώρο των ηλεκτρικών υποδομών.

Επιπλέον στην Ευρώπη αναδύονται νέοι παίκτες στο χώρο της πληροφορικής: οι Atos Origin, Cap Gemini, και Logica είναι σε θέση να προτείνουν ‘’έξυπνες’’ λύσεις εφάμιλλες των smart grids, σε θέματα σύγκλισης επικοινωνιών και πληροφορικής στον τομέα της ενέργειας.

Το βασικότερο που μένει να συγκρατήσουμε αυτή τη στιγμή, στο ταξίδι προς το μέλλον είναι το εξής: εάν δεν αποκτήσουμε εξοικείωση με τα μη συμβατικά μέσα των ανταγωνιστών μας, και χωρίς τη δημιουργία συνεργιών και μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την αντιμετώπισή των ‘’έξυπνων’’ εφαρμογών και προιόντων τους, η ευρωπαική τεχνογνωσία και τα στρατηγικά πλεονεκτήματα μας δεν θα βρουν τη θέση που τους αρμόζει στις παγκόσμιες αγορές.  Ακόμη χειρότερα,  αργά ή γρήγορα θα κινδυνέψουν να χάσουν και τη θέση που απολαμβάνουν σήμερα εντός Ευρώπης.

Υποσημειώσεις και χρήσιμες παραπομπές

  1. Όπως δήλωσε ο μηχανικός της Σίσκο P. Grossetete ‘’το θέμα που τίθεται στους παίκτες της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας είναι εάν θα αναπτύξουν οι ίδιοι εμπειρογνωμοσύνη σε θέματα επικοινωνιών ή εάν θα προτιμήσουν να συνάψουν συμφωνίες με το χώρο της βιομηχανίας, που θα τους προμηθεύσει τα καλύτερα δυνατά προιόντα’’.  Βλ. ιστοσελίδα της Επιτροπής Ρύθμισης της Ενέργειας για τα ΕΔΗ: http://www.smartgrids-cre.fr/index.php?rubrique=dossier&srub=ntic&page=11

  2. Βλ. σχετικά με τις ‘’έξυπνες πόλεις’’ στην ιστοσελίδα

http://www-03.ibm.com/innovation/us/thesmartercity/index_flash.html

  1. Συμμετοχή στην υπό προετοιμασία δημόσια διαβούλευση του Plan France Numérique 2020 –ΣτΜ ‘’Σχέδιο Ψηφιακή Γαλλία 2020’’- στην ιστοσελίδαhttp://www.economie.gouv.fr/files/files/import/2011_france_numerique_consultation/2011_france_numerique_google.pdf

  2. Βλ. και άρθρο ‘’το ΕΔΗ, νέο μέτωπο στον πόλεμο των ευρεσιτεχνιών,Avenium, 2011, http://www.greenunivers.com/2011/06/le-smart-grid-nouveau-front-dans-la-bataille-des-brevets-avenium-59348/

Επίσης

Για τα ΕΔΗ στην Κίνα http://www.fuld.com/News/pr042910.pdf

Ορισμένοι φορείς, εθνικοί και διεθνείς, της τυποποίησης που εμπλέκονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στις επικοινωνίες, την ενέργεια, ή τη γενική τυποποίηση.

ΕΛΟΤ, ΙSO, CEN, AFNOR, CEI, CENELEC, UTE, UIT, ETSI, UTE